Trung Quốc và sức ép cải cách trong khủng hoảng

06/10/2008 11:01 (GMT + 7)

Tờ Financial Times (Anh) số ra ngày 22/9 đăng bài “Beijing’s burden: A Slowing China bodes ill for the world economy”, tạm dịch là “Gánh nặng Bắc Kinh: Một Trung Quốc phát triển chậm lại báo trước rủi ro cho kinh tế thế giới". Tuần Việt Nam giới thiệu cùng bạn đọc.

Phần 1: Trung Quốc trong khủng hoảng: Đèn vàng đã bật Sức ép cải cách Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tín dụng thế giới bộc lộ gay gắt, câu hỏi lớn đặt ra là liệu Trung Quốc có thể tiếp tục duy trì tăng trưởng ở mức hai con số như trong 5 năm vừa qua hay không? Câu trả lời là không thể. Với sự sụp đổ của Phố Walls và sự chật vật của các nền kinh tế EU và Nhật Bản, nhiều nhà đầu tư bắt đầu đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có sẩy chân. Rõ ràng, kinh tế Trung Quốc đang phát triển chậm lại một cách nhanh chóng. Kinh tế Trung Quốc đã có những dấu hiệu cảnh báo. Nguồn.FT Chuyên gia kinh tế của CLSA ở Thượng Hải đồng thời là nhà môi giới, ông Andy Rothman nói: "Trung Quốc đang chuyển từ tăng trưởng quá tải sang tăng trưởng nhanh". Những cơn bão thông tin và báo cáo mang tính đồn thổi đã đặt ra mối quan ngại rằng kinh tế Trung Quốc có thể chậm lại nhanh chóng, và quyết định cắt giảm lãi suất lần đầu tiên trong 6 năm qua vào tuần trước cho thấy Bắc Kinh có thể chia sẻ phần nào lo lắng đó. Các bài viết cùng chủ đề 1. Trung Quốc và cuộc khuếch trương sức mạnh mềm 2. Cuộc trình diễn sức mạnh mềm của Trung Quốc 3. Phối cảnh sức mạnh mềm Trung Quốc 4. Trung Quốc: Những "hải quy" bơi về hướng quê hương Dù có tiến bộ lớn về năng suất, cuộc khủng hoảng tài chính quốc tế lần này đã thu hút giới lãnh đạo Trung Quốc về sự cần thiết phải xem xét lại mô hình tăng trưởng, vẫn còn quá phụ thuộc vào lắp ráp hàng hóa xuất khẩu mà không tạo thêm giá trị gia tăng và các ngành công nghiệp nặng gây ô nhiễm môi trường và tiêu tốn rất nhiều vốn đầu tư. Cuộc khủng hoảng quốc tế cũng đặt ra mối ưu tiên ở Trung Quốc về yêu cầu nâng cấp mô hình phát triển, bất chấp sự cải thiện to lớn trong sản xuất, vẫn còn quá phụ thuộc quá lớn vào các sản phẩm mô phỏng dành cho xuất khẩu mà không tạo thêm nhiều giá trị gia tăng và phụ thuộc vào ngành công nghiệp nặng gây ô nhiễm và tốn kém. Trong khi đó, với hệ thống an sinh xã hội yếu, việc người Trung Quốc tiết kiệm quá nhiều và chi tiêu ít là có lợi cho nền kinh tế. "Mọi người đều biết hệ thống hiện nay dành quá nhiều ưu đãi cho các nhà sản xuất chứ không cho người tiêu dùng", một nhà kinh tế Trung Quốc hàng đầu tại Bắc Kinh nói "giờ thì rõ ràng chúng ta cần phải đưa lý thuyết này vào cuộc sống, một điều không hề dễ dàng". Đèn vàng đã bật Tuy thừa nhận là các vấn đề của Trung Quốc thuộc loại đa số các nước phải ghen tỵ, một vài nhà kinh tế dự báo tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ giảm xuống dưới 8% trong năm tới. Nhưng sự hạ cánh mạnh hơn sẽ có tác động đến thị trường hàng hóa và có thể làm giảm khả năng của Trung Quốc trước biến động của kinh tế thế giới do cuộc khủng hoảng tín dụng hiện nay gây ra. Điều đó cũng có thể gây ra một số vấn đề bất ngờ trong nước, nhất là đối với hệ thống ngân hàng. Chuyên gia kinh tế Trung Quốc của Viện Peterson ở Washington, ông Nicholas Lardy nói: "Có quá nhiều đèn vàng đang bật sáng. Mặc dù hầu hết phần còn lại của thế giới có thể chết để có được mức tăng trưởng 8% đó, nhưng nó vẫn cho thấy một sự suy giảm lớn và chúng ta phải quan sát liệu sẽ giảm tới mức nào". Việc xây dựng vẫn được đẩy mạnh ở Thượng Hải. Những tín hiệu trái ngược của nền kinh tế Sự lo lắng ngày càng tăng về Trung Quốc phản ánh những tín hiệu trái ngược nhau từ chính bản thân nền kinh tế Trung Quốc. Lấy xuất khẩu, một trong những trụ cột chính cho tăng trưởng kinh tế với mức tăng hàng năm tới 20% làm ví dụ. Trong bối cảnh kinh tế Mỹ suy sụp, các nhà kinh tế dự đoán xuất khẩu của Trung Quốc sẽ giảm theo, nhưng thực tế tăng trưởng xuất khẩu vẫn đạt 22% trong 8 tháng đầu năm 2008. Lý do giải thích là các công ty Trung Quốc đang tiếp tục tìm kiếm thị trường mới cho hàng hóa của họ tại các nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, các nhà kinh tế tin rằng điều này chỉ giúp trì hoãn điều không thể tránh khỏi. Có nhiều bằng chứng cho thấy sự tương phản rõ nét ở châu Âu, thị trường lớn nhất của Trung Quốc, có thể bắt đầu ảnh hưởng đến xuất khẩu của Trung Quốc, mà theo nhà kinh tế Stephen Green, người đang làm việc cho Ngân hàng Standard Chartered tại Thượng Hải, “Đây có thể là khoảng lặng trước cơn bão”. Nếu có dấu hỏi đặt ra cho lĩnh vực xuất khẩu thì thậm chí có nhiều quan ngại lớn hơn về thị trường bất động sản, một trong những trụ cột chính của bùng nổ đầu tư thúc đẩy nền kinh tế Trung Quốc trong những năm gần đây. Tám tháng đầu năm, giá nhà đất tại 70 thành phố lớn nhất tại Trung Quốc tăng 5,3%, tuy có giảm so với mức tăng 11% của năm trước đó. Giá nhà đã giảm trong tháng 8 so với tháng trước dù chỉ với tỷ lệ rất nhỏ là 0,1%. Chính phủ là người can dự tích cực vào việc này thông qua giới hạn tín dụng cho cả các nhà phát triển bất động sản lẫn người mua nhằm giới hạn qui mô đầu tư và ngăn chặn bong bóng. Ngay trong các chỉ số kinh tế tổng thể cũng có sự biến thiên rất lớn. Theo Zhang Shuxiao, một đại lý bất động sản tại Tây An, thành phố công nghiệp lớn ở miền Trung, Trung Quốc, “ở đây không hề có bong bóng như tại Thượng Hải và Bắc Kinh”. Nhưng tại Cheng Du, phía Tây Nam Trung Quốc, vấn đề lớn đang tăng nhanh. Li Qian, đại lý bất động sản Shunchi nói “Giá đã giảm 20% trong năm ngoái, nhất là đối với các căn hộ mới”. "Sẽ mất 2-3 năm để có thể phục hồi". Câu chuyện giảm giá tương tự cũng bắt đầu xảy ra ở các thành phố lớn. Một nút giao thông ở Trung Quốc (Ảnh nguồn: dailymail.co.uk) Trong khi đó, một vài chỉ số khác cho thấy thị trường bất động sản đang chậm lại. Doanh số bán hàng đã giảm và diện tích sàn đang xây dựng trong tháng 8 cũng giảm, trong khi sản xuất sắt thép, xi măng, điều hòa nhiệt độ không tăng hoặc giảm... cho thấy một dấu hiệu nữa của sự hoạt động yếu kém. Jerry Lou, một nhà phân tích của Morgan Stanley ở Thượng Hải nói “Chúng tôi tin rằng khả năng lĩnh vực bất động sản suy yếu là cao”. Đa số các nhà kinh tế tin rằng ít có cơ hội để vấn đề cầm cố bất động sản lan rộng tại Trung Quốc như tại nhiều nước khác vì người tiêu dùng Trung Quốc đặt cọc tương đối lớn. Một nhà kinh tế tại Bắc Kinh nói “Các gia đình sẽ làm tất cả những gì có thể để tránh bị mất nhà”. Các dấu hiệu cho thấy cầu về nhà ở vẫn còn cao. Trong nửa tháng qua, một số nhà phát triển bất động sản vẫn thu được số lời khổng lồ từ người mua sau khi đưa ra mức triết khấu hào phóng đối với các căn hộ mới. Nhưng nếu thị trường bất động sản không rơi vào khó khăn trong năm tới, các ngân hàng sẽ bị thiệt hại. Trong khi một số ít người dự đoán mức tăng trưởng GDP năm tới sẽ thấp hơn 8%, kịch bản xấu nhất có thể dẫn đến thậm chí sự giảm tốc nhanh hơn đối với lĩnh vực bất động sản, gây lên sự sụp đổ trong lĩnh vực đầu tư tư nhân. Xem xét bất ổn trong lĩnh vực xuất khẩu và bất động sản, giờ đây sự chú ý tăng lên đối với người tiêu dùng Trung Quốc. Đến nay, tin tức là tích cực. Chỉ số bán lẻ tăng 23% trong hai tháng qua, mức tăng cao nhất trong vòng 9 năm. Dĩ nhiên, con số mạnh mẽ như vậy đã khuyến khích một số nhà phân tích dự đoán rằng người tiêu dùng sẽ tận dụng sự bê trễ của kinh tế đang phát triển chậm. Tuy nhiên, một lần nữa có nhiều dấu hiệu cảnh báo. Tỷ lệ tăng thu nhập tại đô thị đã giảm nhanh trong năm nay. Doanh số bán ô tô đã giảm 6% trong tháng 8 và việc đi lại bằng đường hàng không đã giảm nhiều vào mùa hè này (có thể Olympic Bắc Kinh là nguyên nhân chính). Gome, nhà bán lẻ hàng điện tử lớn nhất Trung Quốc, nói doanh số bán hàng bình quân trong các cửa hàng của công ty giảm khoảng 3% trong quý ii. Sự đổ vỡ của thị trường chứng khoán sẽ làm mất dần niềm tin của người tiêu dùng. Nếu tăng trưởng của Trung Quốc giảm sút, các nước sản xuất hàng hóa từ Trung Đông đến Mỹ La-tinh sẽ là những người bị thiệt hại nhất. Giá đồng chẳng hạn đã giảm 23% trong hai tháng qua, một phần do lo ngại mức tiêu thụ kim loại của Trung Quốc đã giảm hơn một nửa trong năm nay. Do thị trường xây dựng trong nước chậm lại, tháng vừa qua, Trung Quốc đã bắt đầu xuất khẩu thêm sắt thép khi các nhà sản xuất trong nước tìm cách trút gánh nặng ra nước ngoài. Phương Loan (dịch từ FT.com)