| Các cán bộ trẻ đang thao tác tách, lọc tế bào mầm trên tủ cấy vô trùng và kính hiển vi thao tác |
TTCN - Tốt nghiệp đại học mới chỉ là cơ sở để mở đầu cuộc đời của người cán bộ nghiên cứu. Có bằng tiến sĩ cũng là bắt đầu con đường nghiên cứu khoa học.
Hãy ghi nhớ lời dạy của Bác Hồ: “Học để làm việc, làm người, làm cách mạng. Học để phục vụ nhân dân”.
Học nữa, học mãi vì kiến thức của loài người tăng lên với cấp số nhân. Kiến thức của nhân loại trong năm năm gần đây bằng tổng số kiến thức của nhân loại trong 5.000 năm trước đó cộng lại. Như về thiên văn học, đến trên 90% hiểu biết về vũ trụ của loài người đã được phát hiện và xác định trong năm năm gần đây.
Các bạn bắt đầu cuộc đời là cán bộ nghiên cứu khoa học, các bạn phải phấn đấu rất gian khổ về mọi mặt, trước hết là về phương pháp nghiên cứu và tính trung thực trong nghiên cứu khoa học. Marx đã viết trong trang bìa của cuốn Tư bản bằng tiếng Pháp: “Không có con đường bằng phẳng nào cho khoa học. Chỉ có những ai không ngại khó nhọc trong khi trèo trên những con đường dốc của khoa học mới có cơ hội đạt được những đỉnh cao xán lạn của nó”.
Các bạn hãy có dũng khí của nhà khoa học, tìm kiếm sự thật, tôn trọng sự thật, nói lên sự thật. Nhà bác học thiên tài Albert Einstein đã nói: “Khuất phục trước quyền lực là kẻ thù của chân lý”. Nhà bác học Gallilei dẫu lên giàn thiêu cũng vẫn nói lên chân lý Trái đất quay chứ không nói khác được.
Các bạn hãy luôn tự đặt ra những câu hỏi, hãy hoài nghi những gì đã được coi là chân lý vĩnh cửu. Chính Albert Einstein không tin vào các khái niệm tưởng như vĩnh hằng về thời gian, tốc độ, khối lượng, năng lượng nên mới có những phát minh vĩ đại về thuyết tương đối. Điều quan trọng nhất là phải vượt lên chính mình để tìm đến sự thật. Phải vượt qua mọi cám dỗ của kẻ cơ hội, của sự dối trá, xu nịnh. Trong lịch sử khoa học, rất nhiều nhà khoa học chân chính đã phải trả giá vì sự trung thực và dũng cảm của mình.
Người ta có thể dùng tiền bạc để mua bằng cấp (điều rất đáng buồn nhưng lại là sự thật) nhưng không ai có thể mua được kiến thức, càng không thể mua được bản lĩnh khoa học, phương pháp nghiên cứu và uy tín trong khoa học. Người ta cũng có thể dùng tiền để mua được chức tước, địa vị nhưng không thể mua được sự tín nhiệm của đồng nghiệp và xã hội.
Các bạn hãy rèn cho mình phương pháp và bản lĩnh làm việc khoa học: quan sát, tích lũy, phân tích các sự việc, tìm ra cốt lõi logic hay bản chất của sự việc. Không bao giờ chỉ nên dừng lại ở hiện tượng, các bạn phải tìm ra các mối quan hệ của hiện tượng, từ nguyên nhân, các nhân tố tác động, hoàn cảnh đi đến bản chất của hiện tượng. Nhà nghiên cứu khoa học phải tìm đến bản chất của sự việc qui luật vận động của sự việc.
Các bạn phải làm giàu kiến thức từ nhà trường bằng hiểu biết thực tiễn. Thực tiễn sinh động là không khí của người cán bộ nghiên cứu, không có không khí đó các bạn sẽ chết ngạt hay chết dần mòn trong lối học từ chương, sách vở. Hãy học từ thực tế trong nước, thực tế ngoài nước, các con số thống kê, con người, nhân vật, qua nghiên cứu thực địa, tiếp xúc.
Các bạn phải hệ thống hóa kiến thức, thường xuyên cập nhật các số liệu, dữ kiện về lĩnh vực chuyên môn của mình, và các hiểu biết về con người, về đất nước. Mỗi người phải tự làm kho tư liệu cho chính mình. Các bạn hãy chuẩn bị cho mình sổ sách, phiếu ghi chép, tư liệu trên máy tính. Từng ngày hãy làm giàu kiến thức của mình, sống mà không có tích lũy kiến thức sẽ rất nghèo nàn, chậm tiến bộ vì kiến thức cũ đi rất nhanh.
Yêu cầu và kinh nghiệm làm tư liệu. Các bạn hãy rèn thói quen đọc và ghi chép hằng ngày. Các bạn hãy học tấm gương của nhà văn Trung Quốc Lỗ Tấn viết nhật ký liên tục 30 năm, không nghỉ một ngày, kể cả khi đau ốm. Nhà bác học Việt Nam Lê Quý Đôn viết Vân Đài Loại Ngữ, đã thu thập từ tất cả các vùng của đất nước bằng một hệ thống thẻ tư liệu, được bó thành túi theo chuyên đề, đã tích lũy được một kho kiến thức khổng lồ và để lại cho chúng ta. Ngày nay, công nghệ thông tin giúp các bạn làm chủ được việc tích lũy kiến thức ấy thuận lợi hơn nhiều nhưng các bạn phải học. Không có ai bổ đầu ra để nhét kiến thức vào đầu các bạn được.
Nắm vững nghị quyết, chỉ thị, chính sách của Đảng và Nhà nước trên lĩnh vực chuyên môn một cách có hệ thống. Hiểu rõ bản chất, nội dung, hoàn cảnh ra đời, mục đích, ý nghĩa của nó, thời hiệu của nó, nội dung mới, cái cốt yếu của nó. Đó là cơ sở để làm việc, để cụ thể hóa chính sách, vận dụng, tiếp tục bổ sung, phát triển chính sách một cách sáng tạo, không phải để lặp lại một cách máy móc hay nói theo như con vẹt.
Mỗi người phải tự xác định cho mình một lĩnh vực chuyên môn sâu về kinh tế và xã hội. Theo kinh nghiệm của cá nhân tôi, trước hết phải nắm thật vững, thật sâu một vài lĩnh vực rồi mới dần dần mở rộng ra các lĩnh vực khác. Cần hết sức tránh “kiến thức nửa mùa” theo kiểu các cụ gọi là “đạo thính, đồ thuyết” (học lỏm, nghe trộm), thiếu chính xác, không có hệ thống. Đừng chạy theo những cám dỗ của những bong bóng xà phòng lộng lẫy, hào nhoáng nhưng không có thực chất, không có căn cứ vững chắc, bong bóng xà phòng sẽ vỡ nhanh chóng khi bị gió mạnh, kiến thức không vững chắc sẽ không đủ để vận dụng và không chịu được thử thách của thực tiễn.
Phải tự khe khắt về tính chính xác, tính trung thực trong cách biểu đạt của mình. Phải tự chịu trách nhiệm cá nhân về những vấn đề nêu ra và ý thức được về ảnh hưởng, tác động của vấn đề đó. Cuộc đời và khoa học sẽ trừng phạt mọi sự dối trá, làm ẩu, không có căn cứ. Hãy học cách tự vắt hết đến 90% nước trong quả chanh sức lực của mình cho một công trình. Hết sức tránh chủ nghĩa cơ hội, ăn theo nói leo một cách vô căn cứ, thậm chí ngược với những gì mình biết. Mỗi người phải tự khẳng định nhân cách khoa học của mình. Các bạn hãy học sự chính xác và cẩn trọng của ngành y, thầy thuốc chẩn bệnh sai, cho thuốc sai và xử lý chậm là chết người.
Các bạn phải học ngoại ngữ. Trong thế giới ngày nay, ngoại ngữ là cửa sổ để nhìn ra thế giới. Nước ta còn nghèo và kém phát triển, tài liệu khoa học tiếng Việt còn hạn chế, phải làm chủ được ngoại ngữ mới có cửa sổ nhìn ra thế giới. Ít nhất, các bạn phải có tiếng Anh để sử dụng được Internet và đọc sách chuyên môn. Phải có bằng TOEFL mới có thể đi học nước ngoài được, phấn đấu sử dụng thông thạo tiếng Anh, bảo đảm nghe hiểu, viết và biểu đạt các ý tưởng khoa học bằng tiếng Anh.
Phải phân biệt tiếng Anh chuyên môn với tiếng Anh giao tiếp phổ thông, phải nắm vững thuật ngữ, cách biểu đạt chính xác bằng tiếng Anh như một nhà nghiên cứu, có học vấn. Kinh nghiệm của tôi và của nhiều người là đọc sách bằng tiếng gì ghi ngay bằng ngôn ngữ đó, không dịch ra tiếng Việt vì sau này khi cần tra cứu lại, có thể có những nội dung quá mới, không bị ngờ vực là mình đã dịch nhầm.
Nói gì, lúc nào cũng là điều phải học. Người ta nói “Học nói thì lên ba đã biết nhưng học im lặng thì suốt đời vẫn phải học”. Bác Hồ đã dạy: “Suy nghĩ trước khi nói, thận trọng trước khi viết, bình tĩnh sáng suốt lúc nguy nan, kiên nhẫn ôn hòa lúc tức giận”. Tránh nói lung tung, câu chuyện làm quà, bạ đâu cũng nói, chuyện gì cũng nói, ít hiệu quả, thậm chí có hại. Đây là điều khó, song phải rèn luyện để đạt cho bằng được. Các bạn phải học để làm việc trong tập thể trình bày rõ ràng ý kiến của mình, tranh luận, tôn trọng người khác một cách xây dựng.
Lắng nghe ý kiến, thật sự cầu thị, khiêm tốn tiếp thu ý kiến, nhất là những ý kiến trái với ý kiến của mình. Tránh tự ái, tự phụ, tự cho mình là giỏi giang, không cần nghe ai, càng phải hết sức tránh thành kiến không có căn cứ, cảm tính. Tránh điều nhà văn Nga Lev Tolstoi đã mô tả trong cuốn Anna Karenina: “Từ bất đồng trở thành bất hòa, từ bất hòa trở nên bất đồng”, chỉ vì bất hòa với người khác mà luôn bất đồng với người ta, người ta nói phải cũng không chịu nghe là tự mình làm hại mình.
Các bạn hãy học cách viết: nhất thiết phải làm đề cương: viết cái gì, giải quyết vấn đề gì, viết đến đâu, nhằm đối tượng nào. Các bạn sẽ phải viết các loại hình viết: báo cáo, tổng thuật, bình luận. Các bạn phải chú ý có trích dẫn tài liệu tham khảo, sòng phẳng, cái gì học của ai phải trích dẫn người đó.
Nội dung là quan trọng nhất, đồng thời rất chú ý kỹ thuật văn bản. Rất chặt chẽ về hình thức, chính tả đối với mọi văn bản.
Marx: “Sản phẩm của con người là sự hiện thân được vật hóa của con người đó”.
Mỗi người tự chọn đề tài, xin đăng ký với ban, có thể có đề tài ban hay viện, mỗi năm có hai sản phẩm. Khi kiểm điểm không cần nói dài, chỉ cần trình các sản phẩm. Người làm khoa học không có sản phẩm là một nhà khoa học đã chết, chỉ còn sống bằng quá khứ.
Lập đề cương nghiên cứu: xác định vấn đề, phạm vi, phương pháp giải quyết, thời gian, phương tiện. Tránh làm khoa học bằng cách chép lại của người khác rồi tự cho đấy là của mình.
Khuyến khích sáng tạo, mạnh bạo phát biểu ý kiến, không phân biệt tuổi tác, thứ bậc, nhưng biểu đạt cần khiêm tốn.
Trong tranh luận khoa học, các bạn có thể nhân nhượng 99% về sự lễ phép, về giao tiếp, ứng xử, đi đến chỗ người ta để gặp gỡ nhưng phải đòi hỏi 100% về nội dung, về tính chính xác trong tranh luận khoa học.
Phát biểu trong cuộc họp phải có nội dung, ngắn gọn, rõ ý, không nói dài, phát biểu không phải để khoe kiến thức của mình. Tranh luận về nội dung không được “nóng gáy”, không nên đáp lại sự đả kích của người khác bằng sự đả kích lại của mình. Luôn luôn vì công việc và chỉ vì công việc khoa học chứ không nhằm vào cá nhân, nếu được như thế các bạn sẽ tránh được hiểu lầm. Việt Nam có thành ngữ “Một lời nói là một đọi máu” để nhắc nhở nói điều gì phải có căn cứ, có trách nhiệm. Họp không nói chuyện riêng, ghi chép, tham gia tích cực vào sinh hoạt khoa học, hội thảo.
Có kế hoạch làm việc, học tập, phấn đấu hằng năm, hằng tháng, hằng ngày. Chấp nhận sự cạnh tranh trong nước và quốc tế, vươn lên đạt trình độ quốc tế về năng lực, hiểu biết.
Phấn đấu về phẩm chất, quan hệ thân ái. Bạn bè là tài sản lớn, “Les bons comptes sont des bons amis”. Chọn bạn tốt mà chơi, “nói cho tôi anh chơi với ai, tôi sẽ nói cho anh biết anh là người thế nào”. Quan hệ và tiếp xúc còn quí hơn tiền bạc. Nhiều bạn ít thù, bạn trong nước và bạn quốc tế.
Phấn đấu trở thành người đoàn viên, đảng viên ưu tú, trở thành người cán bộ nghiên cứu, nhà khoa học của viện, của Việt Nam và của ASEAN. Con đường của các bạn đã được công cuộc đấu tranh của dân tộc và công cuộc đổi mới rộng mở hơn thế hệ chúng tôi. Khổng Tử nói: “Hậu sinh khả úy”, thế hệ các bạn phải hơn thế hệ chúng tôi. Hãy mạnh bước lên, sớm gánh vác công việc và xứng đáng với sự tin cậy của đất nước chúng ta. Tương lai đang rộng mở với các bạn.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Vấn đề cơ chế quản trị xã hội và nhà nước
Nhược điểm lớn nhất của thể chế chính trị của chúng ta là gì. Là chế độ đảng trị, chuyên chế và mất dân chủ rất nặng nề. Trong Đảng có dân chủ chưa. Tôi từ năm 71 đến nay là theo các cụ, đầu tiên là theo cụ Phạm Văn Đồng, cụ Nguyễn Duy Trinh, theo cụ Đỗ Mười, rồi theo cụ Nguyễn Văn Linh, sau đó về làm anh nghiên cứu cải cách, thực chất tôi thấy chưa có dân chủ. Bây giờ nói rất thật là việc phê bình, tự phê bình trong Bộ Chính trị. Nói thẳng, nói thật thì sợ mất lòng nhau. Tôi không muốn kể thêm những người nói lại với tôi hay lắm là đồng chí A, đồng chí B phê phán mình như thế nào. Đến bây giờ, đến mười mấy năm sau, ông vẫn cứ nói lại là ngày ấy, tháng ấy thằng ấy nó nói tao cái này v.v... Theo tôi, có lẽ không nên sơ sơ song cũng không nên tuyệt đối hóa, nên xem xét góp cái gì và cách góp như thế nào; sự giám sát phải được thực hiện như thế nào, bằng những công cụ và phương pháp nào? Chứ còn bây giờ, nói thẳng ra là anh mất dân chủ lắm đấy; anh thành kiến với tôi đấy, anh là hẹp hòi đấy, anh mà có nhà có đất đây, anh là chỗ này, chỗ kia người ta nói đấy... Sao thằng kia nó nói tao thế mày, tao đối với nó cũng tốt chứ, bây giờ tao nghe ra và hóa ra là nó nói tao tệ quá; mấy đêm rồi tao không ngủ được. Lâu lâu mới đến, tưởng nói chuyện gì, hóa ra lại vẫn nhắc lại cái chuyện thằng ấy nó nói tao thế ấy. Tôi nói là thôi thì quên đi chứ nhắc lại mãi làm gì nữa. Tức là các cụ có những chuyện rất cũ mà nhớ dai lắm, nhớ rất dai. Thế thì, tôi thấy cần phải có một bước chuyển biến rất quan trọng để tăng tính dân chủ như có một mệnh lệnh là quyền lực tuyệt đối dẫn tới tham nhũng tuyệt đối. Thế bây giờ, suy nghĩ thế nào về giám sát Uỷ ban Kiểm tra do Trung ương bầu ra có giám sát được Bộ Chính trị không, có giám sát được Tổng Bí thư không, đại hội đại biểu bầu ra có thực hiện dân chủ không. Tất cả chúng ta ở đây đều là những trang theo hầu, bưng bê; cũng là một trong những thằng quân sư quạt mo, quân sư quạt giấy mãi rồi, bây giờ đến quân sư điều hòa khí hậu đây, cũng theo hầu mấy đại hội rồi. Thử hỏi là mấy đại hội thảo luận dân chủ, đóng góp thiết thực, bao nhiêu phần trăm là chỉ lo nhăm nhắm chạy cái chức. Bây giờ là sôi nổi lắm rồi đó, quyết liệt lắm rồi đó. Tức là từ khi nói chuẩn bị Đại hội một cái là mọi người đều khác hẳn. Việc xuất hiện, rồi nói năng câu gì gay cấn là không có ai nói nữa xuất hiện trước nhà báo là không ai thích nữa. Rồi thì là mình mà nói thẳng về ngành ông nào đấy là ông ấy ghét lắm. Thế thì cái mệnh đề tôi thấy muốn báo cáo là đề nghị phải có một bước tiến, nên chăng là đại hội trực tiếp bầu ra Tổng Bí thư. Tổng Bí thư có một quyền hạn nhất định. Đại hội bầu ra Uỷ ban Kiểm tra, Uỷ ban Kiểm tra có quyền hạn nhất định kiểm sát Tổng Bí thư, giám sát Bộ Chính trị. Thường vụ đại hội đại biểu có thể là một mô hình không, có nên thí điểm không, nên làm cái gì. Chứ bây giờ, về các tỉnh ủy, trời ơi, ông bí thư tỉnh ủy được coi như ông vua con tuyệt đối rồi. Anh ấy mà đã nói ra là miễn bàn rồi. Con ông chả học hành vào đâu cả, nhưng vẫn được xếp làm ở chỗ này chỗ nọ; làm vương làm tướng, mọi người cứ phải lắc đầu.
Đảng phải tôn trọng luật pháp, hoạt động trong luật pháp, không đứng trên luật pháp, không đứng ngoài luật pháp. Trong nền kinh tế thị trường, với lợi ích và môi trường thế này là không đủ, phải lấy luật pháp bổ sung cho luật của Đảng, phải lấy công khai minh bạch, phải tạo ra một sự văn minh và văn hóa chính trị trong phê bình tự phê bình, trong góp ý, trong tự sinh hoạt. Chính cái chuyện xử lý đằng sau lưng, chính chuyện thành kiến, lấy thông tin ở đây đây báo cáo lên, chính sự để bụng nhau đã tạo ra sự hạn chế chúng ta trong khung cảnh nền kinh tế thị trường. Phải coi pháp luật là công cụ chủ yếu để kiềm chế, kiểm soát những người có chức, có quyền chứ không phải pháp luật là công cụ chủ yếu để đè nén quần chúng. Pháp luật phải tạo ra sự tự do của quần chúng, tự do kinh doanh.
Pháp luật chủ yếu là phải hạn chế, khống chế người có quyền. Anh chỉ có quyền làm được thế này thôi và quyền ấy phải có sự giám sát. Chứ bây giờ, lại là pháp luật chủ yếu để áp đặt, cai trị người dân. Tôi rất ngạc nhiên là có chiến hữu là đại biểu Quốc hội, Giám đốc Sở Công an nói rằng bây giờ cấm xe máy không cho vào Hà Nội, mà nói ở Hội đồng nhân dân Hà Nội luôn, mà cũng im ru luôn. Tôi tức quá, viết bài gửi báo Tuổi trẻ nói về chuyện Bác Hồ nói về “ba xây, ba chống”. Hồi bấy giờ Bác đi từ Trung Quốc về, anh Phạm Văn Đồng và Lê Thanh Nghị đã duyệt đề cương rồi, chỉ có ba chống thôi. Anh Phạm Văn Đồng bảo là Bác mới về, phải báo cáo xin ý kiến Bác; thế nhưng trong lòng vẫn nghĩ bụng mình làm thế này chắc hay lắm, rồi đây, thế nào Bác cũng đồng ý thôi. Vào đến nhà sàn, Bác cầm báo cáo ném xẹt xuống bàn. Bác bảo: “Các chú lạ, các chú muốn quản lý đất nước mà các chú chỉ chống là làm sao, chủ yếu là phải xây cái tốt mới chống được cái xấu chứ, cái tốt mới đẩy lùi được cái xấu”. Tôi đứng dưới chân cầu Thăng Long từ 5 giờ rưỡi đến 7 giờ kém mười lăm, đã đếm được 82 cái xe máy chở đằng sau 3 con lợn, một xô tiết đằng trước và hai bên là lòng. Tôi mới nghĩ bụng là ông kia định cấm những chiếc xe máy này. Thế thì ông định đưa lên xe buýt cả lòng mề, tiết các thứ như thế thì thử hỏi ông có làm được không. Rồi còn cá nữa chứ. Nghĩa là ông cầm cái quyền tự do kinh doanh của người dân, quyền hành nào cho phép anh làm việc ấy? Tôi thấy những chuyện ấy là phải hết sức nhất quán về tư duy. Rằng pháp luật chủ yếu để kiềm chế, kiểm soát những người có pháp luật, còn ra phải tạo điều kiện phát huy sự tự do, sáng tạo, không hạn chế quyền của người công dân. Thế mới được.
Điểm quan trọng nữa là phải có thái độ nghiêm túc đối với báo chí, yêu cầu báo chí hành động một cách có trách nhiệm, trung thực, tự chịu trách nhiệm, khuyến khích đưa thông tin phát hiện những vấn đề. Bởi vì, như ông Jefferson nói, có thể không có chính phủ nhưng vẫn phải cần báo chí. Nếu không có báo chí thì xã hội này không còn là xã hội văn minh nữa, không thể vì cái việc là báo chí đưa lên chỗ này, chỗ kia, trong một xã hội mà chuyện mua bán, chuyện chạy quyền, chạy chức nhiều thế này mà bảo thằng nhà báo nó không viết một câu chuyện giật gân để đưa ra là không thể được. Chỉ có điều là những chuyện ấy phải theo đúng pháp luật, còn phải khuyến khích, tạo điều kiện cho nó nữa, để nó đưa lên sự thật.
Thế bây giờ, bộ máy quan hệ giữa Đảng và Nhà nước của chúng ta, theo tôi, còn có tình trạng vừa lẫn lộn, vừa để trống trách nhiệm. Những việc rất quan trọng như đổi mới cương lĩnh, đổi mới phương thức hoạt động để thực sự dân chủ thực sự xứng đáng là Đảng cầm quyền, dẫn dắt đất nước này đi lên văn minh, công bằng thì cái đó chúng ta chưa làm được tốt. Trong khi đó, tôi thấy qua nhiều những nghị quyết, chỉ thị về những vấn đề quá cụ thể luôn, như chỉ thị về chống cúm gia cầm, rồi thì HIV, rồi thì vân vân. Như vậy quá chồng chéo. Theo tôi không cần thiết. Và nên xác định giữa bộ máy của Đảng và Đảng lãnh đạo Chính phủ như thế nào chứ không có bây giờ, với cơ chế Ban cán sự đảng khéo là một cơ chế tốt để vô hiệu hóa Chính phủ. Tôi được nghe nhiều những người có trách nhiệm trong Chính phủ bảo là, trời ơi, cơ chế này thì Thủ tướng đồng ý rồi nó phải làm nhưng nó không thích làm. Nó về họp Ban Cán sự Bộ lại, trình lên Bộ Chính trị, Ban Bí thư với tư cách Ban Cán sự, nó thách thức luôn Chính phủ. Thế bên kia cũng chưa hỏi vấn đề này là thế nào cả, mới bảo là: thôi, bây giờ ta họp về vấn đề này. Tức là có nhiều việc cần phải làm nhưng chúng ta làm nhiều việc quá chồng chéo, có nhiều việc không ai làm cả. Đó là điều rất nguy hiểm, làm cho bộ máy của chúng ta kém hiệu quả.
Một điều nữa là cơ chế lựa chọn, bầu cử nhân sự. Ba thằng đứng lên cãi nhau, nói nhau ăn miếng trả miếng. Bây giờ Đảng mình là lãnh đạo, nhưng ông lãnh đạo tối cao ấy lại không phải trực tiếp do dân bầu ra, dân không được chọn cái ông ấy nhưng mà lại coi ông ấy là ông tối cao nhất. Thế thì chuyện ấy là thế nào? Thế thì bây giờ ông ấy là Tổng Bí thư. Ông là cao nhất vậy thì ông đứng ra tranh cử đi, ông hăng hái đi xuống dân đi, ông đi “nhuộm bùn” đi, giống như Bác Hồ ngày trước. Lúc bầy giờ, ông phát biểu tình hình ý kiến ra làm sao, nhìn xa trông rộng như thế nào? Tức là phải có thử thách như thế. Chứ bây giờ người dân chả biết ra làm sao cả. Rồi đùng một cái lại có một ông khác xuất hiện, rồi bảo là ông ấy thế mạnh lắm đấy, bắt đầu mới sợ sợ sệt sệt nghe báo chí; rồi rằng là báo chí hồi này nghe nói nhiều về bố của ông này, về mẹ của ông kia. Trời ơi, một đất nước văn minh mà mọi người đều hành xử như thầy bói xem voi, nghe ngóng làm cho câu chuyện trở nên không có văn minh gì hết cả. Rồi xun xoe là đến gặp ông này, đến thăm ông kia, rồi vận động chỗ này, vận động chỗ khác... Theo tôi là cần phải có một cơ chế về nhân sự rõ ràng, minh bạch, công khai và dựa trên sự lựa chọn thật sự của đảng viên, của quần chúng. Đảng muốn lãnh đạo được, có uy tín, có thuyết phục thì đấy cũng phải là lãnh tụ của Đảng, lãnh tụ của nhân dân. Nếu không thì rồi bảo rằng ông ấy là lãnh tụ đấy, người dân lại bảo là ơ kìa, chúng tôi có biết gì về ông này đâu, ông ấy qua quá trình ở đâu, ai bầu ông ấy thế. Tôi xin báo cáo để các đồng chí thấy rằng là người ta dân chủ đến thế nào. Ông Thủ tướng Canada Saint Chrétien trước khi hết nhiệm kỳ, lấy một cái trực thăng của Chính phủ đi lên vùng Tây Bắc khánh thành một công trình xóa đói giảm nghèo gì đó sau đó cùng với vợ con đi nghỉ ở suối nước nóng. Báo chí đưa lên rằng, Thủ tướng Saint Chrétien lấy tiền Nhà nước đi làm việc nhà nước chỉ 40 phút, còn nghỉ ngơi với gia đình 4 tiếng đồng hồ, việc ấy có lạm dụng công quỹ không, có chấp nhận được không. Xanh Crechien nói là tôi xin chịu hết toàn bộ chi phí chuyến này. Quốc hội giám sát xem xét, kết luận Saint Chrétien làm việc này là sai nhưng trừ cho Saint Chrétien 20% chi phí làm việc 40 phút cho xóa đói giảm nghèo, còn Saint Chrétien chịu trách nhiệm trả 80% chi phí. Bây giờ, toàn bộ ô tô xe cộ của Chính phủ Nhật Bản, kể cả xe đón tiếp nguyên thủ các nước đều do một Công ty tư nhân đứng ra kinh doanh dưới sự giám sát của Bộ An ninh Nhật Bản. Ông Thủ tướng chẳng có xe riêng. Lúc nào ông cần thì có xe đưa ông đến an toàn chỗ ấy. Nhưng ông đi đâu phải tính đến đấy, trả tiền chuyển sang bên Quốc hội giám sát. Nếu ông riêng tư thì bỏ tiền túi ra mà trả, chứ tôi không trả. Ông bộ trưởng đi tàu điện cũng tốt chứ. Nghĩa là mọi sự đều phải được giám sát dân chủ, bình đẳng.
Một điểm nữa, vấn đề rất lớn để bảo đảm dân chủ là phải bảo đảm mọi cơ quan đều phải có sự giám sát. Chúng ta hiện nay giám sát và cải cách một số cơ quan như thế nào ? An ninh giám sát thế nào ?.. Quốc phòng giám sát thế nào ? Ngoại giao giám sát thế nào ?... Có hiệu lực chưa ?... Có một mệnh đề là một hệ thống đóng kín là một hệ thống tự tha hóa. Một chủng tộc cứ loạn luân, cứ lấy nhau mãi như thời nhà Trần thì sẽ bị thoái hóa. Một khu rừng mà chỉ có một loại cây, không cho mọc một loại cây gì khác thì sâu bệnh nó sẽ hại cho bằng hết. Một cánh đồng lúa mà hôm nọ tôi xem ti vi thấy ông ti vi đưa lên là có một ông một năm làm bốn vụ lúa. Tôi bảo ông này chết rồi. Bởi vì một năm 4 vụ lúa, đất sẽ thoái hóa, sâu bệnh phát triển rất ghê. Nên một hệ thống muốn phát triển phải rộng mở... phải chấp nhận sự giám sát và phải chấp nhận sự thách thức, chấp nhận đi ra ngoài khơi. Báo cáo với các anh về hệ thống Thụy Điển là thế này. Anh tốt nghiệp đại học mà muốn làm tiến sỹ thì anh đi ông thầy khác. Anh không bao giờ được làm tiến sỹ ở ông thầy đã cho anh tốt nghiệp đại học ở trường đại học ấy. Tốt nghiệp rồi, anh phải ra nước ngoài kiếm ăn 3 năm. Bất kỳ tiến sỹ nào, anh cũng phải kiếm được việc, anh phải ra nước ngoài anh làm ba năm trời rồi anh mới được về Thụy Điển làm. Anh về anh không được làm ở cái chỗ nó đã cấp cho anh bằng tiến sỹ, anh phải đi chỗ khác. Và cứ như thế, cứ năm năm anh lại thay đổi, từ ông Vụ trưởng đến ông nhân viên. Nó thay rất ác liệt luôn. Một ông Vụ tài chính quản trị đùng một cái gửi sang làm Vụ chính sách. Ông không làm được thì chuyển. Vì vậy, cái nước Thụy Điển chỉ có 10 triệu người thôi nhưng thằng nào cũng giỏi giang cả. Đi đến đâu cũng thấy thằng ấy làm việc tốt quá, thả vào đâu nó cũng làm được. Mình thì giờ chỗ nào cũng sợ sợ sệt sệt, nghe nghe ngóng ngóng. Rằng là thằng ấy là con ông ấy, con kia lại con bà ấy để rồi phải khép nép khúm núm v.v... Cho nên, là người tài không lên được. Một xã hội có rất nhiều ẩu đả. Điều ấy có nguy cơ lớn lắm. Cho nên, trước bối cảnh mới, cần có sự cải cách rất mạnh mẽ là vì chính lẽ ấy. Anh em đó nhiều chuyện. Cũng không phải chỉ là chuyện mà ông Nam Khánh ông viết ra đâu. Còn nhiều chuyện khác nữa, đất cát thế nào, kinh doanh ra làm sao, công tư như thế nào, rồi làm sao mà ông ấy giàu đến như thế, đâu là tiền công vụ, đâu là tiền nghiệp vụ, đâu là tiền kinh doanh v.v... Có ma mà biết, có trời mà biết. Không biết được. Rất nhiều chuyện chứ không phải chỉ có một chuyện ấy đâu.
Một chuyện nữa rất quan trọng là một Nhà nước như vậy, phải có một bộ máy giám sát, phải có luật pháp, phải có tư pháp trong tư pháp phải có điều tra, phải có công tố, phải có tòa án. Ba người ấy phải độc lập với nhau, phải kiềm chế lẫn nhau. Chứ hiện nay, mình có đến năm, bảy ông điều tra luôn. Nào là điều tra hình sự, điều tra an ninh, điều tra quốc phòng, rồi thì hải quan cũng có điều tra, thuế vụ cũng điều tra, lâm nghiệp cũng điều tra... Thế rồi, sau đó lại có sáng kiến vĩ đại, tức ba thằng ấy ngồi lại với nhau và hội ý dưới sự lãnh đạo của Đảng. Tôi không có bênh che gì Lã Thị Kim Oanh nhưng tôi xin báo cáo với các anh là anh là ở nước này không thằng nào vay được một trăm triệu mà có thể xử nó thế nào thì xử, nhưng mà bảo nó là không đút lót mà vay được tiền thì là chuyện không có đâu. Khi nào anh có một hệ thống cạnh tranh tuyệt vời đến mức nó thừa tín dụng, nó không cho người ta vay thì nó chết, thì lúc bấy giờ mới đỡ đi. Chứ hiện nay tiền khan hiếm thế này mà làm sao nó vay được bao tiền như vậy mà không đút lót. Tôi cũng không nghe gì thằng Lương Quốc Dũng. Nhưng thằng Lương Quốc Dũng xử nó vào tội hiếp dâm có đúng không. Sao mà lại đúng được, trước khi đến nơi nó đã tắm rửa, gội đầu cẩn thận rồi thế này, thế khác; rồi nhận của nó ngần này tiền mà ông lại đi ông loại ra. Thế thì nó có một nguyên tắc cơ bản trong tư pháp là sự bất công đối với một người là sự đe dọa đối với tất cả mọi người. Anh xử bất công một việc, anh tưởng là anh ngồi đấy yên lắm à, thế đến lượt anh thì sao. Hay là vụ Láng Hòa Lạc, vì là con của một bố trung tá cảnh sát giao thông, nên làm méo mó, sai hồ sơ hoàn toàn, thậm chí tòa gọi hai ông cảnh sát ra làm chứng cũng không thèm đến, làm gì được nhau. Luật sư nói một thôi một hồi, đến ông Viện kiểm sát cũng móc ra một bản đọc y hệt lần xử trước. Tôi thấy vấn đề là như thế này, là xã hội của chúng ta hiện nay đã có những lợi ích riêng, có nhiều chủ thể, cá nhân hoạt động thì phải có luật pháp nghiêm minh, phải có sự chế ngự lẫn nhau. Chứ bây giờ anh bảo là anh lãnh đạo. Anh đứng lên quyết định hết tất cả à? Tôi thấy bà Hoàng Thanh Tân chủ trì như thế, nhưng ông ngồi ban sáng lưng bự hơn bà Hoàng Thanh Tân. Ông ấy mới là ông quyết định, bảo là thôi đến thế, nghỉ cái đã, hôm sau hội ý tiếp. Cái đó không phải xử bằng luật pháp. Không phải là mình muốn giống thế giới đâu, mà quan trọng là mình giải quyết vấn đề phát sinh theo đúng nguyên nhân, đúng cội nguồn, đúng xu thế phát triển; để đảm bảo lợi ích, theo nguyên lý không ai được xâm phạm lợi ích người khác, không ai đứng trên pháp luật để giải quyết.
Hệ thống chính trị của chúng ta nhìn vào thấy là đảng dày đặc luôn. Chính phủ có bộ nào, cục ban nào, Đảng có hết tất cả thứ ấy. Lại thêm bộ máy gọi là tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức quần chúng; nói rằng là tôi đại diện cho quần chúng, nhưng một nghiên cứu nước ngoài nó nói đấy là những người mạo danh tổ chức quần chúng, thực sự là cánh tay nối dài và là cái loa của Đảng Cộng sản, không phải là đại diện gì cả và toàn bộ chuyện đó là chuyện vô duyên luôn, không có ý nghĩa gì hết trong việc phản ánh tình hình, bảo vệ lợi ích. Cho nên là chúng ta bày biện ra một loạt những “bình hoa” rất tốn kém, đứng bên ngoài phong chức cho nhau, đứng lên điên cuồng hò hét rồi Trung ương coi là ngoạn mục. Nhưng mà thực chất chúng ta có phát hiện được tham nhũng không, phát hiện được mâu thuẫn không, có phát hiện được người xấu không, phát hiện được sai phạm không. Chúng ta xử lý chuyện rất lình xình. Có những chuyện không đáng gì. Câu chuyện quota của Bộ Thương mại, tại sao bây giờ ông lại bảo là ấy không, làm như thế là lớn rồi, tự nó quyết định, mình không biết gì cả. Tại sao câu chuyện lại lạ thế. Có câu chuyện là con làm trực tiếp dưới quyền của bố, một chuyện như vậy thế mà vẫn chấp nhận được, mà đảng viên năm nào cũng được tiên tiến xuất sắc luôn. Thế thì nó là thế nào? Thế thì, tiến sâu xa hơn, chúng ta phải tự kiểm điểm lại guồng máy, quyết định như thế nào? Bây giờ, về mặt Nhà nước, như tôi đã trình bày, Bộ máy Nhà nước ta cồng kềnh, rất thiếu tính chuyên nghiệp và can thiệp quá sâu vào rất nhiều nghiệp vụ kinh doanh. Trong đó, tính tư lợi, tính thiếu minh bạch, vừa đá bóng vừa thổi còi rất là nhiều. Trong một nền kinh tế thị trường thì Nhà nước chỉ làm khoảng 3000 chức năng. Bộ máy Trung Quốc làm 8.000 chức năng, tôi thấy bộ máy ở Việt Nam phải làm khoảng 30.000 chức năng. Các anh thử coi mà xem. ở tỉnh ủy, ông có đề bạt được một ông chuyên viên nào mà không có ý kiến của ông Ban Tổ chức Tỉnh ủy không. Thậm chí là Trưởng phòng của một ngân hàng thương mại quốc doanh ở tỉnh, về lý thuyết thì hoàn toàn phụ thuộc cấp trên, nhưng cũng hỏi Ban Tổ chức Tỉnh ủy. Tức là có nhiều chức tưởng như nó rất hiền lành, nhưng cũng không ngờ là nó thơm đến như thế. Có nghĩa bây giờ cũng luôn luôn học được sự ngạc nhiên. Có người bảo tôi là mày biết chức gì rất thơm không, là chức Ban khoa giáo Thành ủy Hà Nội. Tôi hỏi là sao mày biết, tao cũng không hiểu rõ. Nó bảo là trời ơi, bây giờ ở xung quanh mặt bằng Hà Nội thế nào, có chừng ấy trường đại học, cao đẳng, chừng ấy ông hiệu trưởng, chừng ấy ông hiệu phó, ông chủ nhiệm khoa mà qua thằng này thì coi như không làm gì được hết cả. Anh không qua thằng này thì không được. Cũng như thế, nếu tôi làm giúp việc cho Tổng Bí thư, nếu anh tốt bụng với nhau thì trước khi ông ấy đi tôi trình và báo cáo đầy đủ cho anh trong vòng hai tiếng đồng hồ là xong. Chứ nếu không, sau đây ông ấy đi công tác rồi, khi trở về chuẩn bị đại hội rồi thì mình mới trình, ông bảo sao chuyện ấy bây giờ mày mới trình, chuyện ấy dẹp lại để đấy sáu tháng nữa. Thôi thế là toi cơ hội đề bạt. Mà chuyện ấy là hoàn toàn hợp pháp. Chúng nó bảo rằng tôi trình anh ấy rồi, nhưng hôm bấy giờ anh ấy đau bụng, không làm được là thôi chứ con gì, ai biết được chuyện đó. Như thế, các anh thử tưởng tượng xem, một chức vụ rất hiền lành, tưởng như vô thưởng, vô phạt, chẳng có quyền hành gì nhưng thực sự lại là quyền sinh, quyền sát.
Điểm cuối cùng, tôi thấy chúng ta cần phải phát huy các mặt mạnh của truyền thống của Đảng ta và Bác Hồ đã để lai. Nhìn lại di sản rất lớn mà Bác Hồ để lại thì cái rất quan trọng mà Bác Hồ nói là Đảng vừa là Đảng của giai cấp công nhân, vừa là của dân tộc. Cái đó Bác nói từ rất lâu rồi. Làm sao cho Đảng là đại diện cho dân tộc, rồi Đảng cũng tiến tới chấp nhận có những ý kiến khác nhau, Đảng phải chấp nhận sự thảo luận, sự tranh luận. Hồi tôi làm cho anh Linh, vì nhiều lý do, rất tiếc là lúc bấy giờ đã có hai quyết định là cho Đảng Dân chủ Đảng Xã hội tự giải thể. Thực ra là các ông khóc lên khóc xuống, các ông đã nói cả rồi. Tính tới tính lui tôi cũng cho ông ấy vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Xu hướng trên thế giới và Châu Á này như các anh thấy ở Ấn Độ. Indira Ghandi có sự tín nhiệm tuyệt đối nhưng bà ấy không nhận chức Thủ tướng. Bởi vì bà ấy nhận thì sẽ bị đám kia ám sát. Thế là đưa một ông người người Xích lên là người dân tộc thiểu số. Hay một thằng như thằng Indonesia vừa rồi nó chọn đứng đầu nội các là một cô tiến sỹ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế của nó. Tức là những người ngày trước đứng về góp ý kiến, giám sát thì bây giờ nó trọng dụng. Hay một nước như Đài Loan, luôn luôn chịu sự ám ảnh của Trung Quốc là mày mà không mạnh lên là nó ăn thịt mày. Cho nên, tôi nghĩ rằng là Đại hội này không thể làm được mọi việc. Bởi vì những việc đã kéo dài 30, 40 năm thì không thể làm trong một đêm được. Theo tôi, tốt nhất là nên có một lộ trình, xây dựng được một lộ trình để mà định ra hướng đổi mới, định ra hướng kiện toàn, cải cách thể chế chính trị và đi vào thực chất. Có những bước đi cụ thể và hành động từng bước một. Làm một cách rộng rãi thì không được bởi vì nhiều khi người dân cũng chưa ý thức được và cũng chưa được chuẩn bị để làm việc ấy. Báo cáo các anh, bây giờ có một tình hình bi kịch là có một loại người nghèo mới. Như dân Tây Mỗ quê vợ tôi, được đền bù, rồi được một cục khoảng 160 triệu, có người lớn hơn. Thế nhưng mà mới 40 tuổi, nghỉ hưu thì quá sớm mà học thì quá muộn. Có mấy trăm triệu, người thì mua cái xe Tàu đi, người thì làm cái nhà. Vậy sau đó sống bằng gì. Đấy là những người nghèo mới nhưng lại chưa được chuẩn bị cho cuộc sống này. Cho nên, theo tôi chuyện này Chính phủ phải khép nó lại không thể nào hứa hươu hứa vượn là mấy thằng này nó sẽ nhận anh vào làm việc. Nó nhận là nó nhận bọn trẻ hơn chứ, mấy ông già này thì làm sao nó nhận được. Phải có sự chuẩn bị chu đáo lắm cho số phận của từng người một, tạo cơ hội, đòi hỏi, hướng dẫn để cho người ta làm việc. Nếu không thì làm sao người ta ủng hộ mình. Nó bảo là người ta đang yên đang lành, tự dưng có mấy thằng cha nào đến đây xây nhà biệt thự nó ở trên miếng đất của mình. Mình tự nhiên trở thành người đi ăn mày. Nói như thế để thấy là cần phải có một lộ trình.
Vấn đề ở đây, mong đợi ở Đại hội X này và tâm huyết của tôi muốn đóng góp với các anh là tôi đánh giá cao cách đặt vấn đề của anh Hoan, đánh giá cao đề cương các câu hỏi của anh và tôi muốn nêu lên bối cảnh, cơ hội, thế mạnh, thách thức của chúng ta, cũng như tất cả các mặt nhược điểm của chúng ta để Đại hội X này là đại hội của thế kỷ XXI đi, là đại hội đổi mới nữa đi. Bây giờ dừng lại là không được, dừng lại là nguy lắm chứ không phải đơn giản đâu. Tôi bây giờ trở thành phó thường dân rồi, thấp cổ bé họng, ra đến Uỷ ban nhân dân phường thì bị cô bé nó quát nạt đấy, chứ có phải đơn giản đâu. Phải đi vòng quanh một thôi, một hồi rồi bảo là có biết ông ấy là học trò của tớ ở trên quận không, có lẽ nếu cậu khó quá thì tớ lên trên đó bảo nó một câu vậy. Lúc bấy giờ con bé mới à thế cơ à, thế để tôi giúp ông. Như thế, nếu mình không nói rằng là có cây đa, cây đề, không có “võ” một tý là coi như mình toi rồi, không biết bao giờ mới giải quyết được. Và có như thế rồi, cũng phải có “Bác Hồ” chỉ đường đấy, chứ không phải đơn giản đâu, phải có 5 chục ngàn, chứ nếu không biết bao giờ mới giải quyết được. (...) Xin lỗi các anh các chị là nói quá dài. Vậy bây giờ các anh chị thấy có điều gì phải trao đổi thêm không, phải nói thêm không thì xin các anh chị cho biết ý kiến.
No comments:
Post a Comment