Cựu Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela, nhà hoạt động chống phân biệt chủng tộc, chiến đấu vì người nghèo và trẻ em. Ông đặt nền móng cho một nước “Nam Phi mới”. Ông là anh hùng thời đại.
Kỳ I: Mandela: Người anh hùng thời đại
Nelson Rolihlahla Mandela sinh ngày 18/7/1918, là Tổng thống Cộng hòa Nam Phi đầu tiên đắc cử trong một cuộc bầu cử dân chủ tại một trong những nhà nước phân biệt chủng tộc nhất thế giới thế kỷ 20. Ông đã thay đổi đất nước mình và góp phần cải biến thế giới chúng ta tốt đẹp hơn, nhân đạo hơn.
Trước khi được bầu làm tổng thống, ông Mandela là một nhà hoạt động xuất chúng chống nạn phân biệt chủng tộc và là lãnh đạo của Đại hội Dân tộc Phi (ANC). Tuy nhiên, chính phủ của chế độ apartheid và những nước đồng thuận với nó đã lên án Mandela và ANC là khủng bố.
Ông trở thành nhân vật bị những người Nam Phi da trắng, những người ủng hộ chế độ phân biệt chủng tộc và các lực lượng đối lập với ANC, căm ghét. Ông bị kết án tù chung thân vì tội phá hoại chính trị sau khi tham gia các hoạt động bí mật và đấu tranh vũ trang của tổ chức ANC.
Trong 27 năm ở tù, mà phần lớn thời gian bị giam trong xà lim trên đảo Robben, ông được biết đến rộng rãi vì đấu tranh chống nạn phân biệt chủng tộc. Nổi lên trong những người chống tội ác này ở Nam Phi và quốc tế, Mandela trở thành một biểu tượng văn hóa của tự do và bình đẳng, có thể sánh với Mahatma Gandhi (Ấn Độ).
Trước sức ép của dư luận trong nước và quốc tế, ngày 2/2/1990, Nelson Mandela được trả tự do và tiếp tục hoạt động vì nền dân chủ và hòa giải dân tộc. Ông đạt bước ngoặt khi chuyển sang chính sách hòa giải và thương lượng, thúc đẩy sự chuyển đổi sang nền dân chủ đa chủng tộc tại Nam Phi.
Từ khi chế độ phân biệt chủng tộc chấm dứt, ông nhận được sự ca ngợi khắp nơi, kể cả trong những người Nam Phi da trắng và từ các nước đối lập trước kia. Ông được bầu làm Tổng thống Nam Phi sau khi chế độ apartheid sụp đổ.
Sau khi hết nhiệm kỳ tổng thống năm 1999, Mandela tiếp tục một cuộc chiến đấu khác: vì người nghèo và trẻ em.
Quỹ Nelson Mandela và Học viện Mandela được thành lập với mục đích rất giản dị: thúc đẩy dân chủ, mang lại ý nghĩa, chất lượng cuộc sống cho trẻ em nghèo; nghiên cứu, phát triển giáo dục- đào tạo để đảm bảo mọi trẻ em đều được hưởng nền giáo dục cơ bản; tuyên truyền về đại dịch HIV/AIDS và giúp đỡ những người mắc căn bệnh này. Riêng Quỹ Nelson Mandela hiện có trên 5,6 triệu thành viên.
Ở tuổi 90, ông vẫn hoạt động không mệt mỏi và luôn có niềm yêu thương, thích thú đặc biệt dành cho các em nhỏ Nam Phi. Ắt hẳn, trong 27 năm chịu tù đày, ông không được nghe một tiếng trẻ khóc, hay một tiếng trẻ cười. Với thế giới, ông là biểu tượng của quốc tế. Hôm 27/6, một buổi biểu diễn khổng lồ mang tên “46664” với số vé bán ra cũng là 46.664 chiếc, được tổ chức tại Công viên Hyde Park, London (Anh), cùng sự tham gia của các ngôi sao hàng đầu thế giới. Buổi hòa nhạc mừng sinh nhật lần thứ 90 của người anh hùng Nam Phi diễn ra đúng 20 năm sau buổi biểu diễn lịch sử ở Wembley mừng ngày ông được trả tự do sau 27 năm trong tù.
Sinh nhật lần thứ 90 của Mandela có một sự kiện khá thú vị: Hôm 1/7 vừa qua, Tổng thống Mỹ G. Bush ký vào dự luật đưa ông ra khỏi danh sách những kẻ khủng bố (!).
Nelson Mandela đã đặt những viên đá tinh thần đầu tiên về một nước “Nam Phi mới”. Ông là “nhà lãnh đạo mạnh mẽ, chân thật, nhân văn, một người lao động vĩ đại chưa bao giờ đề cao cái tôi riêng mình. Ông được cả thế giới ngưỡng mộ”, những chiến sỹ đảng ANC ca ngợi.
Trong cuộc đời hoạt động của mình, ông đã vinh dự được nhận hơn 100 giải thưởng và phần thưởng khác nhau, trong đó đáng chú ý nhất là giải Nobel Hòa bình năm 1993, nhờ những nỗ lực đấu tranh không ngừng cho quyền lợi của người da màu.
Tháng 8/2007, tượng đồng Mandela, trị giá khoảng 800.000 USD, được hoàn thành và đặt tại quảng trường Quốc hội ở Westminster, trung tâm thủ đô London, bên cạnh tượng những nhân vật nổi tiếng khác như cựu Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln và cựu Thủ tướng Anh Winston Churchill.
Uy quyền và sự đúng đắn của một chính khách chân chính, khả năng nhìn xa trông rộng và đoán trước tình hình cho đến thắng lợi cuối cùng, mà trên hết là khả năng hòa giải cũng như kiến tạo hòa bình, đã làm nên thành công của con người này.
Tạp chí Time (Mỹ) ngày 9/7 có bài viết về 8 kinh nghiệm lãnh đạo mà ông đúc rút từ cuộc đời hoạt động của mình.
Ky II: Mandela: 8 bài học làm chính trị
Biết chế ngự nỗi sợ hãi, truyền cảm hứng cho người khác; biết kỳ vọng ở tương lai; dẫn dắt từ phía sau; hiểu tường tận đối thủ; luôn kiểm soát đối thủ của mình; luôn mỉm cười; nhìn sự vật với con mắt tổng quát; rút lui đúng lúc – 8 bài học lãnh đạo chính trị của Mandela.
90 tuổi và đã rời chính trường nhiều năm nay, nhưng phong thái và cách nói chuyện của Nelson Mandela gợi cho người tiếp xúc cảm nhận được ẩn đằng sau những cử chỉ yêu thương, mềm mại với những em nhỏ là một Mandela mạnh mẽ và quyết đoán, một nhà chiến thuật đại tài, một nhà hoạt động sôi nổi, một chính trị gia sành sỏi. Những phẩm chất này đặc biệt phát huy khi hôm hôm 25/6, tại London (Anh), ông bày tỏ lo ngại về hành vi bạo lực của Tổng thống Zimbabwe. Và khi ông phân tích về cuộc bầu cử tổng thống lịch sử ở nước Mỹ, về những bài học dành cho 2 ứng cử viên còn lại trên đường đua.
Bạn hẳn đã biết đến “Luật của Madiba” (Madiba là tên thân mật những bạn bè, đồng chí gọi Mandela), bài học làm lãnh đạo. Đây là những trải nghiệm được rút ra từ cuộc đời hoạt động của chính ông. Tất cả chỉ nhằm một mục đích đơn giản: Làm thế nào để thế giới tốt hơn!
Sau đây là 8 bài học làm lãnh đạo của Mandela.
Chế ngự nỗi sợ hãi, truyền cảm hứng cho người khác
Mandela cũng thú nhận về nỗi sợ hãi trào dâng khi ông đứng trước tòa ở Rivonia và trong suốt thời gian bị tù đày trên đảo Robben. “Tất nhiên là tôi có sợ. Tôi không thể giả vờ tôi là một người dũng cảm và tôi có thể đánh bại cả thế giới”, Mandela tâm sự. Nhưng là một người lãnh đạo, bạn không thể để người khác biết điều đó. “Bạn phải luôn là người đi đầu”.
Những ngày bị tù đày trên đảo Robben, có vô số điều sợ hãi vây quanh tù nhân. Nhưng ngày nào người ta cũng thấy Mandela tản bộ qua những khoảng sân nhà tù và những con đường nhỏ với vẻ ngạo nghễ và tự tin. Chính điều này đã giúp những người bạn tù của ông vượt qua nỗi sợ hãi. Tại sao ông làm được điều đó? Bởi vì ông biết rằng, mình là một mẫu hình cho những người khác, điều đó giúp ông có sức mạnh chế ngự và vượt qua nỗi sợ hãi của bản thân.
Biết hy vọng ở tương lai
Năm 1985, Mandela đã có cơ hội đàm phán với chính phủ của chế độ Apartheid. Sau hàng thập kỷ coi “những tù nhân không thể đàm phán” và sau một cuộc đấu tranh vũ trang, chủ nghĩa Apartheid đã phải khuất phục, ông quyết định đây là thời gian thích hợp để thương lượng với những kẻ áp bức. Đã có không ít ý kiến phản đối từ những người đồng chí thuộc Đại hội Dân tộc Phi (ANC). Họ cho rằng điều này là không tưởng và Mandela đã chọn một giải pháp quá nguy hiểm.
Mandela vẫn lạc quan tin tưởng và đi thuyết phục những người ANC rằng giải pháp của ông là thích hợp nhất. Ông đến từng xà lim để thuyết phục những người đồng chí bị giam cầm về ý tưởng của ông.
Với Mandela, thương lượng là một mưu kế, không phải là nguyên tắc. Trong suốt cuộc đời hoạt động của mình, ông đã trở thành một nhà thương lượng xuất chúng. Nguyên tắc kiên định của ông là: lật đổ chế độ Apartheid, đem lại tự do, dân chủ cho người dân, để mỗi người dân đều có một lá phiếu.
“Mandela là một người lỗi lạc”, Ramaphosa, một đồng chí ANC của ông ca ngợi. “Ông ấy thường nghĩ trước chúng tôi”. 27 năm trong tù đã cho ông khả năng có cái nhìn tổng quát và xa hơn. Ông thường nghĩ đến những việc không chỉ diễn ra trong hàng ngày, hàng tuần mà hàng thập kỷ sau. Ông biết rằng lịch sử sẽ xảy ra, kết quả không thể tránh khỏi. Điều quan trọng là bao giờ điều đó xảy ra và làm cách nào để đạt được thành công.
Dẫn dắt từ phía sau và để cho người khác biết rằng họ đang ở phía trước
Mandela thích hồi tưởng về thời thơ ấu của ông với những buổi chiều đi thả bầy gia súc. “Bạn biết đấy. Bạn chỉ có thể điều khiển bọn chúng từ đằng sau”, Mandela vui vẻ hồi tưởng.
Khi còn nhỏ, Mandela chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ tộc trưởng Jongintaba, người nuôi dưỡng ông. Khi tộc trưởng Jongintaba tổ chức các buổi họp, những người đàn ông thường tụ tập lại trong một vòng tròn, và khi tất cả mọi người đã có ý kiến xong, tộc trưởng mới bắt đầu phát biểu. Mandela rút ra bài học rằng: nhiệm vụ của người lãnh đạo không phải là bảo mọi người làm gì mà tổng kết lại những điều mọi người đã nói tạo ra sự nhất trí cao. Ông thường nói: “Người lãnh đạo không nên tham gia vào cuộc tranh luận quá sớm”.
Trong thời kỳ còn hoạt động chính trị, Mandela thường tụ tập những người dưới quyền như Ramaphosa, Thabo Mbeki (đương kim Tổng thống Nam Phi) quanh bàn tròn ở phòng ăn tại nhà riêng Houghton, ngoại ô Johannesburg, để họp bàn công việc. Một số cộng sự đôi khi chỉ trích Mandela suy nghĩ quá nhanh hoặc quá bảo thủ. Mandela chỉ im lặng lắng nghe. Khi mọi người đã phát biểu hết, Mandela mới chậm rãi và tổng hợp lại chi tiết ý kiến của mọi người và sau đó bày tỏ suy nghĩ của ông rồi khôn khéo đi đến quyết định cuối cùng. Mandela tâm sự: “Người lãnh đạo thông minh là người biết thuyết phục mọi người hạnh động theo quyết định của mình nhưng quan trọng hơn phải làm cho họ nghĩ đó cũng là ý kiến của chính họ”.
Biết mình là điều quan trọng, biết người còn quan trọng hơn
Trở lại những năm 1960, khi Mandela bắt đầu học tiếng Hà Lan được sử dụng ở Nam Phi. Đây là ngôn ngữ của người Nam Phi da trắng, người tạo ra chủ nghĩa phân biệt chủng tộc apartheid. Những người đồng chí ANC chỉ trích ông về điều này, nhưng ông muốn hiểu thế giới quan của những người Phi gốc Âu, ông biết rằng một ngày kia ông sẽ phải chiến đấu hoặc đàm phán với họ. Vì thế, chỉ bằng cách hiểu được họ, ông mới có khả năng giành chiến thắng.
Việc học ngôn ngữ của người Phi da trắng có hai mục đích: Khi Mandela đàm phán với những người đối lập bằng chính ngôn ngữ của họ, ông sẽ hiểu được điểm mạnh cũng như điểm yếu của đối phương để đề ra mưu lược cụ thể. Đồng thời, việc này cũng giúp ông lấy lòng đối phương. Đối phương hết sức ngạc nhiên trước việc Mandela sử dụng ngôn ngữ của họ một cách thành thục và những am hiểu của ông về lịch sử của những người Phi gốc Âu. Ông còn biết được cả sở thích về thể thao của những người này. Ông cho rằng, đây là một trong những điều làm nên thành công trong những cuộc đàm phán của ông.
Giữ bạn bè ở gần, nhưng cần giữ đối thủ gần hơn nữa
Mandela tiết lộ rằng, rất nhiều vị khách ông mời đến nhà riêng ở Qunu là người ông không hoàn toàn tin tưởng. Cùng dùng bữa với họ, cùng họ bàn công việc, ca ngợi họ, tặng quà họ khi ra về. Thậm chí, ông còn tỏ ra thân thiết với những đối thủ của mình hơn cả những người thân cận. Gọi điện chúc mừng họ nhân ngày sinh, đến viếng thăm khi gia đình họ có đám hiếu. Tất cả những điều này đều là mưu lược của Mandela.
Mandela tin rằng, điều này sẽ giúp ông khống chế được đối thủ: họ sẽ nguy hiểm hơn nếu họ ở ngoài vòng kiểm soát của bạn. Nếu không tin cậy được, hãy trung lập người đó.
Diện mạo đường hoàng và luôn mỉm cười
Khi Mandela còn là một chàng sinh viên luật nghèo ở Johannesburg với bộ comple cũ rích, ông đã lọt vào mắt Walter Sisulu, nhà lãnh đạo trẻ ANC. Mandela nhìn thấy một người đàn ông da đen sành điệu.
Sisulu nhớ lại hình ảnh Mandela khi đó. Như một vị lãnh đạo của quần chúng, với dáng người cao lực lưỡng như một võ sỹ quyền anh nghiệp dư và khá đẹp trai. Quan trọng hơn, anh ta luôn nở một nụ cười như ánh mặt trời ló rạng vào một ngày đầy mây đen.
Đôi khi chúng ta quên mất mối liên hệ lịch sử giữa vai trò lãnh đạo và vấn đề thể chất. George Bizos, luật sư của Mandela, kể rằng, lần đầu tiên ông gặp Mandela tại một tiệm may của Ấn Độ vào những năm 1950 và ông nhận thấy, Mandela là người đàn ông Nam Phi da đen đầu tiên mặc comple vừa vặn đến vậy. Bây giờ, khi xuất hiện trước công chúng, Mandela thường mặc những chiếc áo sơ mi với nhiều hoa văn biểu trưng ông là người ông vui vẻ của châu Phi hiện đại.
Bên cạnh quần áo, nụ cười không thể thiếu trên gương mặt người lãnh đạo. Với những người Nam Phi da trắng, nụ cười của Mandela thể hiện không còn nỗi cay đắng nào trong cuộc đời của ông nữa và gợi ý rằng, ông rất thông cảm với họ. Với những cử tri da đen, nụ cười của Mandela nói rằng, tôi là một chiến binh hạnh phúc, chúng ta sẽ chiến thắng. Trong các poster tranh cử của ANC, luôn có hình ảnh khuôn mặt Mandela với nụ cười rạng rỡ. Với Mandela: Nụ cười luôn gửi đi một thông điệp sâu sắc nhất.
Không chỉ toàn đen hoặc toàn trắng
Mỗi khi phỏng vấn Mandela, các phóng viên thường đặt cho ông một câu hỏi quen thuộc, đại ý: Khi ông quyết định loại bỏ phương thức đấu tranh vũ trang, có phải do ông nhận thấy rằng, các ông sẽ không có đủ sức mạnh để lật đổ chế độ Apartheid hay bởi vì ông biết rằng ông có thể giành được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế bằng cách chọn giải pháp phi bạo lực? Ông thường mỉnh cười hóm hỉnh và trả lời: Tại sao không phải là hai? Vũ trang là cần thiết, nhưng biện pháp phi bạo lực cũng có sức mạnh riêng cuả nó.
Thông điệp ông đưa ra là rõ ràng: cuộc sống không bao giờ chỉ toàn đen hoặc trắng. Các quyết định thường phức tạp và nó luôn bao hàm nhiều nguyên nhân. Để tìm một lời giải thích đơn giản luôn là xu hướng của bộ não con người, nhưng nó không phù hợp với thực tế.
Mandela quen với mâu thuẫn. Là một chính trị gia, ông phải là người thực dụng, người có thể nhìn thấy thế giới với vô vàn sắc thái khác nhau. Nhất là khi ông lại là một người da đen, sống dưới chế độ Apartheid hà khắc, ông phải suy xét để lựa chọn: sẽ phục tùng ông chủ da trắng để có được một công việc mong muốn và tránh bị trừng phạt, hay sẽ đi con đường riêng của mình.
Là một lãnh tụ chính trị, Mandela trung thành tuyệt đối với Muammar Gaddafi và Fidel Castro, những người đã giúp đỡ ANC khi Mỹ dán cho Mandela cái mác “khủng bố”.
Biết rút lui đúng lúc cũng là lãnh đạo
Năm 1993, sau khi tìm hiểu, Mandela phát hiện ra rằng: Indonesia, Cuba, Nicaragua, Triều Tiên và Iran là những nước cho phép người dưới 18 tuổi đi bầu cử. Mandela rất phấn khích về điều này. Hai tuần sau, Mandela lên truyền hình Nam Phi và tuyên bố, công dân được đi bỏ phiếu từ 14 tuổi. Ramaphosa nhớ lại: “Mandela đã cố thuyết phục chúng tôi về ý tưởng này, nhưng không ai ủng hộ. Và cuối cùng ông phải đối đầu với một thực tế là ông đã thất bại. Nhưng ông đã chấp nhận nó với một sự khiêm tốn đáng nể. Ông không hề giận dữ. Đó là bài học của người lãnh đạo”.
Biết cách từ bỏ một ý tưởng, một kết hoặch đã thất bại nhưng không nhụt chí, đó là một việc làm khó khăn nhất của người lãnh đạo.
Trong lịch sử châu Phi, chỉ có một nhà lãnh đạo duy nhất đắc cử trong một cuộc bầu cử dân chủ mà sau đó sẵn sàng rút lui khỏi chính trường. Mandela là nhân vật đó. Ông rút lui để những hậu thế tiếp theo bước ông, không chỉ ở riêng Nam Phi mà trên khắp châu lục. Ông là người đối lập hoàn toàn với Robert Mugabe. Mandela là người đặt nền móng cho nền dân chủ ở đất nước Nam Phi mới, nhưng ông không cầm tù nền dân chủ. Ông hiểu rằng, lãnh đạo là người dẫn dẵn mọi người theo con đường mà họ đã chọn chứ không phải làm những gì mà họ đã làm. /.
Ngân Hà (Theo Time)
No comments:
Post a Comment